BOLEST ŠAKA STOPALA I USTA (BRNU)

Bolest šaka, stopala i usta je virusno oboljenje koje se češće epidemijski javlja ljeti i u ranu jesen, a pojedinačni slučajevi javljaju se tokom cijele godine. Obično obole djeca do 10 godina, iako nisu neubičajeni slučajevi kod odraslih, osobito mlađih.

Uglavnom nastaje feko-oralnom kontaminacijom, odnosno kapljičnim putem od zaraženih individua. Zaraza može da se širi preko predmeta kao što su igračke, posuđe, pelene ili slično.
Period od ulaska virusa u organizam pa do pojave prvih simptoma (period inkubacije) je dan-dva.

Bolest karakteriše pojava vezikula na orofaringealnoj sluznici koje brzo prskaju ostavljajući bolne erozije i osipa na koži distalnih dijelova ekstremiteta, najčešće šaka i stopala. Obično se javlja blag poremećaj opšteg stanja. Promjene mogu zahvatiti bilo koji dio oralne sluznice, nepce, jezik ili usne. Karakterističan je izgled i lokalizacija osipa po koži. Promjene na koži su najčešće lokalizovane na bočnim i dorzalnim stranama prstiju dlanova i tabana, naročito oko nokatnih ploča ali se mogu vidjeti i na prevojima falangealnih zglobova, a moguća je pojava osipa na zadnjici ili butinama. U rijetkim slučajevima djeca ne razvijaju osip na koži, već se bolest manifestuje samo u vidu ranica na zadnjem zidu grla. Te promjene se teško otkrivaju, posebno kod male djece koja ne mogu da opišu svoje tegobe. Vezikule su sitne, sivobjeličaste boje karakterističnog ovalnog, linearnog, odnosno elipsastog oblika. Osip kod djece može biti generalizovan: makulopapulozan ili papulovezikulozan
Uzročnik bolesti je virus – Koksaki virus, a bolest spada u skupinu enterovirusnih bolesti. Ova vrsta virusa u organizam ulazi kroz usta, te se umnožava u sluznici i limfnom tkivu ždrijela i crijeva. Zaražene osobe izlučuju virus sekretom ždrijela i stolicom, te se bolest prenosi u direktnim kontaktu s osobom, a takođe i kapljičnim putem.

Bolest je prvi put opisana 1957. godine na Novom Zelandu, a epidemija BRNU su se javile 2011. i 2012. godine kod djece u Sjevernoj Americi. Tada je potvrđen uzročnik koksaki virus A6 (CVA6), koji je prouzrokovao težu formu bolesti, sa herpetičnim promjenama ili sitnim krvarenjima u koži, kao i širenjem promjena na ekstremitete i trup. Promjene su se posebno javljale na područjima gdje je već postojao 
pelenski dermatitis ili ekcem, U svijetu su najčešći prozrokovači BRNU koksaki virus A16 i enterovirus 71.

Osip po koži javlja se u 75% slučajeva. Tipično je da se javi na dlanovima i tabanima i sastoji se od papula i bistrih vezikula okruženih zonom crvenila. Te promjene mogu potrajati 7 do 10 dana. Važno je naglasiti da se virus može još nekoliko sedmica izlučivati sekretom ždrijela i stolicom nakon preboljele bolesti pa je potrebno dijete u cijelom tom periodu (od početka bolesti) izolovati, posebno da ne posjećuje vrtić i igraonice.

U izuzetno rijetkim slučajevima kao komplikacija BRNU može da se javi zapaljenje moždanih ovojnica (meningitis) ili moždanog tkiva (encefalitis). Rijetko se javlja i gubitak noktiju na rukama i nogama, ali nokti ponovo izrastu poslije bolesti.

U diferencijalnoj dijagnozi treba isključiti stomatitis izazvan herpes simpleks virusom, vezikulozni stomatitis i varičelu. Infekcija se dokazuje izolacijom virusa iz sadržaja vezikula ili nazofarinksa, u tkivnoj kulturi ili bolje inokulacijom u eksperimentalne životinje s obzirom da samo mali broj koksaki virusa iz grupe A raste u kulturi tkiva. Izolacija virusa isključivo iz fecesa nema dijagnostički značaj s obzirom na visoku učestalost infekcija bez simptoma. Serološka dijagnostika je od ograničenog značaja kao i kultura, naročito ako se uzme u obzir vreme za koje isti pružaju pozitivan nalaz. Konvencionalna histološka analiza bioptiranog uzorka ili skarifikata dna vezikule može imati dijagnostičku vrijednost ali pruža veliki procenat lažnonegativnih rezultata. Direktno dokazivanje virusnih partikula u ispitivanom uzorku pomoću elektronskog mikroskopa, tehnikom tzv. negativnog bojenja, omogućuje postavljanje dijagnoze u roku od pola časa. Ova tehnika ima neprocjenjiv dijagnostički značaj kod mnogih virusnih oboljenja a naročito kod infekcija izazvanim herpes simpleks i zoster virusima i kod bolesti šaka, stopala i usta. Nažalost, ova metoda nije uvek dostupna.

Liječenje

Bolest obično ima benigni tok, a za liječenje ove bolesti ne postoji specifična terapija.
Najčešće se primjenjuje simptomatska terapija - analgetici, antipiretici, kao i rastvori za ispiranje usta ako postoje plikovi. Popularan je takozvani „magični rastvor za ispiranje usta“, koji sadrži sastojke kao što su lokalni anestetik lidokain i nistatin lijek protiv gljivica). Preporučuje se i što veći unos tečnosti radi sprječavanja dehidratacije, kao i upotreba vitamina C.
Kisele sokove ukoliko postoje ranice u ustima treba izbjegavati. Terapija koja se preporučuje, a koju djeca najviše prihvataju, je sladoled, koji hlađenjem ranica smanjuje bol.
Promjene na rukama i nogama treba prati toplom vodom i sapunom, dobro osušiti posle pranja. Ukoliko plikovi puknu, na oštećenu kožu treba primijeniti antibiotske praškove ili kreme da bi se spriječila infekcija i preko staviti gazu na par dana. S obzirom da imaju bolno i otežano gutanje, veoma je važno da djeca uzimaju dovoljno tečnosti da bi se spriječila dehidratacija.

U prevenciji i sprječavanju daljeg širenja vrlo je važno dosljedno provođenje higijenskih mjera (pranje ruku, češća dezinfekcija površina koje mogu doći u kontakt sa sekretom oboljelog), izbjegavanje prenatrpanosti prostorija i češće prozračivanje.
Trenutno ne postoji antivirusna vakcina.

Izuzetno rijetke komplikacije ove infekcije u vidu zahvatanja srca ili mozga zahtijevaju bolničko liječenje.





Izvor: savetipedijatra.com